Bahçe için bakım sorumlulukları, bitki ve çim bakımını (çimlerin kesilmesi, gübrelenmesi vs.), ağaç ve çalıların budanması, bahçe yolları, çöp kutuları, oturma yerleri, aydınlatma elemanları gibi bahçe mobilyalarının ve çocuk oyun alanlarının bakımlarını içerir.
Bahçelerin bakımlarının yetersiz olması, uygun bir yönetim veya bakım programının olmamasından ileri gelebilir. Bahçelerin bakımlarının daha etkin ve verimli bir şekilde yapılabilmesi için öncelikle bir bakım programının hazırlanması gereklidir.
Bahçe bakım programları; bahçe yönetimi, organizasyon, bakım sorumlulukları, işçi gereksinimleri ve standartlar, bütçe, bahçe bakım planları, bakım tavsiyeleri gibi konuları içermelidir.
Bahçe bakım aktiviteleri genellikle; bahçe yapı ve ekipmanlarının tamiri veya yenilenmesi, çöplerin uzaklaştırılması, ağaç ve çalıların budanması, çimlerin biçilmesi gibi peyzaj aktivitelerini içerir.
Bahçelerin bakımlarının yetersiz olması uygun bir yönetim veya bakım programının olmayışından ileri gelebilir. Bahçelerin bakımlarının daha etkin ve verimli bir şekilde yapılabilmesi için öncelikle bir bakım programının hazırlanması gereklidir.
Bahçe Bakım Esasları
Herhangi bir bahçe için hazırlanacak bahçe bakım programı içerisindeki bakım önerileri aşağıdaki konuları içermelidir;
• Genel bakım önerileri,
• Bakım görevlilerinin, çöpleri toplamak, yabani otlarla mücadele etmek, çim biçmek gibi bakım konularında eğitimli olması,
• Budama standartları,
• Çim bakım programı - sulama, havalandırma vs.
• Kimyasal çalışmalar - ilaçlama, gübreleme,
• Çalışma düzeni sistemi,
• Öneri bitki listeleri – yenileme – yer değiştirmeler, toprak hazırlaması, dikim teknikleri,
• Aydınlatma planı,
• Kırılan ve bozulan lambaların hızlı bir şekilde değiştirilmesi,
• Sulama planı,
• Bozulan oyun ekipmanlarının yerine yenilerinin konulması ve rutin güvenlik kontrolleri.
Bahçenin tasarımı bahçe içerisinde olabilecek bakım gereksinimlerini hesaba katmalıdır. Örneğin bahçede çiçek yastıkları olacak ise, bu yastıkların bakımı için yeterli para ve zamanın ayrılacağı göz önünde tutulmalıdır.
Bahçe personelinin varlığı
Bahçede görünür bir bahçe personeli olmalı, bahçe personeli üniformaları ile kolayca tanımlanabilmelidir.
İngiltere’ de Sheffield Üniversitesi tarafından yapılan bir çalışmanın sonuçlarına göre, bahçe personelinin ve bakımının yetersizliğinin bahçe kullanıcılarının bahçeye olan ilgilerini azaltan başlıca nedenler olduğu görülmüştür.
Çim biçimi
Spor ve oyun alanlarındaki çimler her beş günde bir kesilmelidir. Çimin zarar gördüğü yerlere tohumla çim ekilmelidir. Az kullanımlı alanları ise her on günde bir biçmek yeterli olacaktır.
Sulama
Çim alanlar ilk biçime kadar günde bir kez, sonra iki günde bir kez, ağaçlar, çalılar ve güller, can suyundan sonra üç günde bir, perennial ve mevsimlikler, can suyundan sonra günde bir kez damlama ya da sisleme yöntemiyle ve günün serin saatlerinde sulanmalıdır.
Genel bir kural olarak, çim alanlarda toprak yüzeyinden itibaren, üst toprak 30 mm derinliğine kadar nemini kaybettiğinde sulama yapılmalı, sık sık fakat sığ, yani yüzeysel sulamadan kaçınılmalıdır.
Sulama hangi yöntemle yapılırsa yapılsın su, sulanan bitkinin kök bölgesini tam derinliğine doyuncaya kadar devam edilmelidir. Bu derinlik çim alanlarda en az 10cm, otsu bitkilerde 25cm, çalılarda 40cm, ağaçlarda 75cm’dir.
Yabani otlara, hastalık ve böceklere karşı ilaç püskürtmesini izleyen iki gün içinde sulama yapılmamalıdır.
Çim alanlarda yabani ot temizliği
Çim alanlarda; çimle birlikte çıkan, büyüme ve gelişmesi çime göre farklı olan çimlerin büyüme ve gelişmesini engelleyen ve görünüm olarak da göze hoş gelmeyen her türlü otsu bitkinin kökleriyle sökülerek alandan uzaklaştırılması gerekir.
Çim alanlarının ilk tesisini takiben mekanik mücadele ve kimyasal mücadele (ilaçlama yöntemi) yılda en fazla dört kez yapılmalıdır.
İlaçlama yöntemiyle yapılan yabani ot mücadelesi ise yeşil alanlarda yılda iki defayı geçmeyecek şekilde ilgili uzmanlar tarafından Mart – Kasım ayları arasında yapılmalıdır.
Çim alanların havalandırılması
Çim alanlarının havalandırılması; sıkışmış olan toprakta azalan mikroorganizma faaliyetlerinin artırılması, su ve gübrenin kayba uğramadan toprağa işleyebilmesi, sıkışma nedeniyle hava alma oranı düşmüş köklerin gerekli havalandırılması için özel havalandırma aletleri ile yapılır.
Havalandırma işlemi 1 cm çapında 20 cm derinliğe kadar delebilen makineler aracılığıyla yapılır. Havalandırma delikleri 20 cm aralıkla m²’ye 25 adet olarak yılda iki kez (Nisan – Eylül) ayları arasında yapılır.
Kimyasal çalışmalar
Çim yüzeyinin %5’ inde görünür bir yabani ot problemi var ise kimyasal ilaçlar kullanılabilir.
Az kullanımlı alanlar: Küçük alanların %50’ sinin zarar gördüğü veya genel çim kalitesinin %15 veya daha fazlasının bozulduğu alanlarda kimyasal ilaçlar kullanılabilir.
Gübreleme: Çim alanlar ikinci biçimden sonra, Nisan ayı sonu ya da Mayıs ayı başında, kimyasal gübreler veya özel kompoze gübrelerle gübrelenmelidir.
Ağaçların bakımı
Ağaçların düzenli olarak sulanmasının yanı sıra; üç haftada bir sulama çanakları düzeltilmeli, yabani otlar kökünden sökülüp uzaklaştırılmalıdır.
Bakım budamaları ile mevcut büyük ağaçlarda kurumuş dalların kesimi dışında budama yapılmamalıdır. İbreli ağaçlarda alt dallar kesinlikle kesilmemelidir.
Çalıların bakımı
Çalıların düzenli olarak sulanmasının yanı sıra; üç haftada bir sulama çanakları düzenlenmeli, çalı yatakları çapalanmalı, yabani otlar kökünden sökülüp uzaklaştırılmalıdır.
Çalılar dipten dallanmış, doğal şekillerini almaya teşvik edilecek yönde, her cins ve tür için doğru olan mevsimde budanmalıdır.
Çiçek tomurcukları önceki yıl oluşup, sonraki ilkbaharda erken çiçek açan, yapraklı ağaççık ve çalılar (Forstyhia, Spirea, Deutzia, Weigela, Amelanchier, Berberis, Rhododendron, Cotoneaster, Lonicera sp, Chanomeles, Kerria, Syringa, Viburnum, Ribes Sanguineum vb.) çiçekleri hemen geçtikten sonra, sürgün gelişimini sağlamak üzere ilkbaharda budanmalıdır.
Çitlerin bakımı
Çitler düzenli olarak sulanmalarının yanı sıra; üç haftada bir hendeklerin kaymak tutuş yüzleri çapalanmalı, yabani otlar kökünden sökülüp uzaklaştırılmalı, gerekiyorsa çitin istenen şekil alması için hafif budama ya da tıraşlama yapılmalıdır.
Her zaman yeşil bitkilerle çit tesis edildiğinde, dikilen bitkiler istenen boya ulaşmadıkça tepe sürgünleri kesilmemelidir.
Otsu bitki parterlerinin bakımı
Çiçekler için dikilmiş yıllık ya da çok yıllık otsu bitki parterleri düzenli sulanmalıdır. Toprağın yüzü kaymak tuttukça çapalanmalı, yabani otlar kökten sökülmelidir.
Parterlere yıl içinde 20m²/1m³ hesabıyla tam yanmış ahır gübresi verilmelidir. Çiçek parterleri yabani otlardan arındırılmış, temiz, sağlıklı ve bakımlı tutulmalıdır.
Güllerin bakımı
Genel bakım konuları uygulanmalıdır. Ancak yılda bir defa tam yanmış ahır gübresi verilmelidir. Güllerin budanma şekli, türüne ve çeşidine göre değişecektir.
Çalı formlu sarmaşık güllerin, sadece odunlaşmış yaşlı dallarıyla varsa kurumuş dal ve sürgünleri dipten, dondan zarar görmüş kısımlar, canlı noktadan kesilmelidir.
Bahçe İçerisindeki Yolların Bakımı
Yol bakım çalışmaları, yolların kullanımı, mevkisi ve tasarımına bağlı olarak değişecektir. Bakım çalışmalarının belirli bir programa göre yapılması ve yapılan işlerin kaydedilmesi önemlidir.
Yol kullanıcılarının güvenliği: Yol yüzeyleri, trabzanların durumu, köprüler, uygun ve yeterli işaretleme, çöplerin uzaklaştırılması yolların güvenliği ile ilgili önemli konulardır.
Yolların temizlenmesi: Yolların temizlenmesi; yolların bakımları ve yol kullanıcılarının güvenliğinin sağlanması için önemlidir. Yolların temizlenme tipi, yolun tasarımına ve mevkisine bağlı olarak değişecektir.
Yolların temizlenmesinde temizleme makineleri, süpürgeler kullanılabilir veya ulaşılamayan yerlerde elle temizleme yapılabilir.
Çöplerin uzaklaştırılması: Yol yüzeylerinden çöplerin uzaklaştırılması hem güvenlik hem de estetik görünüm açısından önemlidir. Yol yüzeyindeki çöplerin uzaklaştırılmasının yanı sıra çöp kutularının boşaltılması da gerekir.
Ağaç ve çalıların budanması
Gereken yerlerde yol yüzeyine sarkan veya müdahale eden bitkiler budanmalıdır. Özellikle yol kenarlarındaki yoğun bitkilendirmeler sorun oluşturabilirler.
Görünürlük ve açıklık hislerinin sağlanması için yaya yolunun her iki tarafındaki 2-3 m mesafedeki çim alanlar ve bitkiler, bakımlı ve biçilmiş olmalıdırlar.
Bahçe Mobilyalarının Bakımı
Bahçe mobilyaları seçilirken kolay bakım amaçlanmalı, onarım ve yerleştirme için düşük maliyet ve zaman kazancı sağlayacak mobilyalar seçilmelidir.
Bahçe içerisinde yer alan hasarlı ve karalanmış mobilyalarda düzenli bir bakım yapılmalı ve mümkün olduğunca çabuk sürede tamirleri yapılmalıdır.
Bahçe mobilyaları için malzeme seçiminde karalamaya karşı yazılmaya dirençli yüzeyler ve kaplamalar kullanılmalıdır.
Hasar gören ekipmanın hemen tamir edilmesi önemli iken, problemin kaynağının bulunması, aynı problemin yeniden gözükmesinin engellenmesi açısından önemlidir.
Çocuk Oyun Alanlarının Bakımı
Çocuk oyun alanlarındaki yetersiz bakım çalışmaları çocukların yaralanmalarına sebep olabilirler. Bu nedenle oyun alanlarında periyodik kontroller yapılmalıdır.
Alan içerisindeki bütün ekipmanlar yüzeye sabitlenmeli, metal, ahşap, plastik gibi malzemelerin bakımı yapılmalıdır.
Oyun alanlarının günlük, haftalık, aylık bakımları yapılmalıdır. Bütün bu çalışmalara ek olarak da yılda iki kere genel kontrol yapılmalı ve sonuçlar saklanmalıdır.
Bahçe alanlarında sürekliliğin sağlanabilmesi için periyodik bakım çalışmalarının uygulanması zorunludur. Bahçe içerisindeki yeşil alanların bakımı, genel bakım çalışmalarının çoğunluğunu oluşturur.
Bahçe alanlarında özellikle yeşil alanların bakımlarının ihmal edilmesi, yer örtücüler, ağaçlar ve çalıların tanınamaz hal almasına, kurumasına sebep olabilir.
Düzenli olarak estetik ve fonksiyonel budamalarının yapılması, toprakta zamanla azalan makro ve mikro bitki besin maddelerinin organik ve kimyasal gübre olarak takviye edilmesi, bitkinin ihtiyacı kadar ve düzenli olarak sulanması ve zamanında yapılacak ilaçlamaların sonucunda yoğun kullanıma dayanıklı ve sağlıklı bitkilerden oluşan park çevreleri sağlanabilir.
Yeşil alanların bakımının yanı sıra bahçe genelindeki çöplerin uygun ekipmanlarla, bahçe alanının kullanım yoğunluğu da göz önünde bulundurularak daha sık veya daha seyrek olarak alınmasına dikkat edilmelidir.
Yine bahçe alanları içerisindeki yapı ve ekipmanların da düzenli olarak kontrol edilmesi, herhangi bir zarar görmeleri durumunda hızla tamir edilmeleri ve gerekirse yenileriyle değiştirilmeleri önemlidir.
Bahçe alanlarının bakımı öncelikle alan üzerinde periyodik kontrollerin yapılması ve eksikliklerin hızla giderilmesi çalışmalarını içerir.
Doğru bakım programlarının yapılması ve kalifiye personelin çalıştırılması ile bahçe alanlarının bakımı artırılacak, bahçeyi kullanan kullanıcıların bahçe alanlarıyla ilgili memnuniyetleri olumlu yönde etkilenecektir. |