Yaşlı Bakıcılığı
Yaşlının öz bakımını yaptırmak, odasının temizlik ve düzenini sağlamak, sağlık takibini yapmak, beslemek, sürekli izleyip desteklemek, zamanını yönetmek, güvenliğini sağlamak kolay bir iş değil. Bu anlamda yaşlı, ona bakım veren(ler) ve ailesi çok yönlü desteklenmeli.
Genellikle yardım, takip, sağlık hizmeti, süreli bakım ve yemek servisi olarak şekillendirilen, psiko-sosyal, fizyolojik-tıbbi destek, sosyal hizmet ve diğer hizmetler olarak çeşitlendirilen koruyucu, önleyici, tedavi edici nitelikli yaşlılara yönelik evde bakım hizmetleri; dışarıdan doktor, hemşire, sosyal hizmet uzmanı, psikolog, fizyoterapist, diyetisyen, bakım elemanı gibi profesyonellerce verilir.
Eğitimli Yaşlı Bakım Elemanı
Sağlık ve bakım mesleklerinin önem kazandığı, sosyal güvenlik sisteminde yeni düzenlemelerin yapıldığı, geriatrik yatılı sosyal hizmet kuruluşlarına ilişkin olumsuz önyargıların olduğu günümüzde giderek artan yaşlı nüfustan evinde yaşam sürdürenlere bakım verenlerin profesyonellerce eğitilmiş olması, yaşlının yaşam kalitesini ve bakım verenlerin de yararlılık payını arttırır.
Ayrıca bakım elemanı olarak yetiştirilen ve istihdamı sağlanan kişiler aile bütçelerine katkı verir, sektördeki boşluğun dolmasına da yardımcı olur. Ülkemizde yaşlı bakım elemanı yetiştirme amaçlı iyi niyetli çalışmalar varsa da yetersizdir.
Yaşlı Bakımı Mesleği
Yaşlı bakımı bir meslektir ama ülkemizde henüz meslek olarak algılanmamakta. Bizim gibi ülkelerde kadınlar ailelerindeki çocuk/yaşlı/özürlülere bakmakla yükümlü tutulduğundan bakım işinin profesyonelliği kabul görmemekte, herkesin yapabileceği bir iş olarak düşünülmekte.
Üstelik ağır ve yıpratıcı çalışma koşullarına rağmen alınan ücret azdır. İşin toplumsal kabulü düşük. Sosyal güvenlik konusunda açmazlar var. Gecesi, hafta sonu, bayramı olmayan bir iş. Üstelik sadece yaşlı bakımından değil, evdeki diğer işlerin de yapılması talebi yüksek. Başta taciz olmak üzere riskleri de var.
Yaşlı bakımının bir meslek olarak kabul edilebilmesi için toplumun –özellikle gençlerin- hazırlanması gerek. Yaşlı Bakım Elemanı Yetiştirme amaçlı ve uygulama ağırlıklı mesleki eğitim kurslarını bitirenlerin istihdam edilmesi aile ekonomisine ve ülke ekonomisine katkı sağlayacağı gibi sektördeki açığın kapanmasına da katkı verecektir.
Konuya ilişkin olarak yapılacak düzenlemelerde sağlıklı işleyecek danışma ve denetim işleyişine yer verilmesi önemli. Ayrıca bakılan ve bakım verenlerin beklenti sınırları da iyi saptanmalı.
Yaşlı Bakımı İşi
Biliyoruz ki; kadınlar -yani eşler, kız çocukları ve gelinler- evde ücretsiz yaşlı bakıcısıdır. Kadınlar hastanelerde, huzurevlerinde, bakımevlerinde ve evlerde de ücretli yaşlı bakıcılığı yapmaktadır.
Hizmet sektörü kadınların en yoğun çalıştığı sektör. Toplum hizmetleri yani sosyal-kişisel hizmetler de kadınların en yoğun çalıştığı alt sektörlerden biri. Kadınlar –özellikle genç olanlar- yaşlı bakımını iş olarak görmese de, geçici olarak kabul edip uygun zamanda başka bir işe geçse de, yaşlı bakıcılığı kurslarına katılıp sertifika almış olsalar da, bu işi yapmayı tercih etmeseler de engelli/yaşlı bakıcılığı yapan kişilere olan gereksinim her geçen gün artıyor. Ve kadınlar giderek büyüyen -ve dolayısıyla büyük açık olan- bu alt sektörde yerini almak zorunda.
Yaşlı Bakımı Sektörünün Sorunları Ve Çözüm Yolları
Ülkemiz insanının hayatta kalma süresinin giderek uzadığı üstelik daha da uzayacağı çağımızda yaşlıların bakımı konusu giderek daha da önem kazanmaktadır. Çünkü yaşlının yaşam kalitesini, öncelikle bakım kalitesi etkiler.
Yaşlı bakıcılığı profesyonellik gerektirmesine karşın ülkemizde bu iş evdeki kadınlarca ücretsiz olarak yapılmaktadır. Yetiştirilmiş yaşlı bakım elemanının yok denilecek kadar az olduğu ülkemizde yaşlı bakıcılığı meslek olarak kabul edilmemekte.
Yaşlı bakıcılığı bir meslek olup, yaşlı bakımı da saygın bir çalışma alanıdır.
Yaşlı bakıcılığı –genellikle- kadınların yaptığı bir iştir ve artık –yeni– bir sektördür.
Sektörün işleyişinde ki çok yönlü sorunlar Yaşlanma Ulusal Eylem Planı çerçevesinde çözümlenmelidir. Öncelikle yaşlılar, yaşlıya bakım veren(ler) ve aileler çok yönlü desteklenmeli, kamu ve gönüllü kurum ve kuruluşları bakım elemanı yetiştirilmesi konusunda önderlik yapmalı, Yaşlı Bakım Elemanı Yetiştirme Kursu müfredatları amaca uygun belirlenmeli ve bu elemanların sosyal güvenlik sorunlarının çözümlenmesine ilişkin düzenlemeler yapılmalıdır.
- Yaşlının bakımı ve bakımın desteklenmesinde multidisipliner yaklaşımda bulunulması ve yaklaşımın devamlılığının sağlanması,
- Alanla ilgili meslek elemanlarının yetki ve sorumlulukları ile görev analizlerinin kanunla belirtilmesi,
- Yaşlıya sunulan sağlık hizmet kalitesi üç boyutlu olarak ele alınması.
- Hizmet Alanın Kalitesi (Yaşlı ve bakım verenin hizmetten beklentilerinin olması)
- Profesyonel Kalite (Profesyoneller tarafından belirlenmiş ihtiyaçların karşılanması ve kişinin ihtiyaçlarını karşılamada gerekli olduğuna inanılan teknik ve yöntemlerin doğru şekilde uygulanması)
- İdarede Kalite: Kaynakların verimli ve etkili kullanılması, hizmetin sürekliliğinin multidisipliner yaklaşımla oluşturulan yönetim politikasıyla sağlanması.
- Yatağa bağımlı yaşlıya bakım hizmeti verenlerin temizlik elemanları ve bakıcılar değil, “Yaşlı Bakım Elemanı” gibi elemanların olması ve bu hizmeti de ancak eğitim aldıktan sonra verebilmesinin sağlanması,
- Yaşlıya sunulan hizmetlerdeki performans göstergeleri ve sonuç değerlendirmeleri için yaşlı ve yakınlarının aldığı hizmetlerle ilgili (hasta sayısı, alınan şikayet - takdir sayısı) araştırmaların planlanması ve sonuçlarının saptanması.
- Yaşlıya bakım hizmeti veren tüm meslek elemanlarının hizmet içi eğitimlerinin zorunlu hale getirilmesi,
- Yaşlıların toplum içindeki rollerini pekiştirecek alternatiflerin üretilip uygulamaya aktarılması, yaşlıların sosyalleşmesi ve topluma etkin olarak katılımlarının sağlanması amacıyla “Yaşlı Lokalleri” açılması,
- Yaşlının psikolojisi açısından kendi yaşadığı çevrede yaşlanmasının desteklenmesi, resmi/özel kurum bakımının yaşlının sürekli bir rahatsızlığı olduğu ve yatağa bağlandığı zaman devreye girmesinin
sağlanması, özellikle yalnız yaşayan ve aile ihmali olan yaşlılar için bu durumun öncelikli olması,
- Yaşlıların çağdaş, onurlu, saygın, dinamik, sağlıklı, üretken ve yaşama sevinciyle dolu bir yaşlılık süreci geçirmelerine katkıda bulunmak amacıyla “Yaşadığı Ortamda Yaşlıya Hizmet” modelinin
uygulanması,
- Toplumda sağlıklı yaşlanma bilincinin geliştirilmesi, yaşam boyunca sağlıklı olmaya yönelik önlemlerin alınması ve gerekli projelerin geliştirilmesi,
- Yaşlının sağlığını olumsuz etkileyen faktörlerin iyileştirilmesi, kronik hastalığı olan, tedavileri uzun süreli yatakta kalmalarını gerektiren yaşlılar için hastane bağlantılı kurumlar oluşturulması,
- Kronik hastalığa olan yaşlıların evde bakımının desteklenmesi,
- Ev ortamında yaşlıya bakan aile üyesinin sosyal, psikolojik ve ekonomi yönden desteklenmesi, eğitim ve danışmanlık hizmetinin verilmesi,
- Sağlık ekibi üyelerinin ev ziyaretlerinde bulunarak yaşlının sağlık durumunu düzenli olarak değerlendirmesi,
- Gönüllü ve resmi kuruluşlar yoluyla, yaşlı beslenmesi dikkate alınarak hazırlanan sıcak yemeklerin evlere ulaştırılması, alışveriş, gezme, tiyatro gibi hizmetlerin sunulması,
- Yaşlının beslenmesi, ilaçlarını düzenli olarak alması ve sosyal etkinlikleri de içeren hizmet yelpazesi olan gündüz bakım evlerinin kurulması,
- Sağlık ve bakım hizmetlerinden eşit yararlanmalarının sağlanması,
- Yaşlının tedavi olanaklarından, her türlü sağlık ve sosyal hizmetten yararlanma konusunda ikinci plana atılmasının önlenmesi,
- Özellikle kentlerde yaşayan yaşlıların teknolojiyi kullanımda karşılaştıkları zorlukların giderilmesi,
- Torununa, hasta aile ferdine bakım veren yaşlıların ekonomik ve sosyal açıdan desteklenmesi,
- Yaşlıların bağımsızlık düzeyi korunarak yaşam kalitesi ve yaşam doyumunun yükseltilmesi ve yaşam koşullarını iyileştirici hizmetler sunulması,
- Yaşlıların günlük yaşam aktivitelerine yardımcı olunması, ihtiyaç duydukları konularda rehberlik ve mesleki danışmanlık hizmetleri sağlanması,
- Kendi olanakları ile karşılamakta güçlük çektikleri konularda yaşlılara destek hizmetleri verilmesi,
- Yaşlılara boş zamanlarını değerlendirme konusunda yardımcı olunması ve kültürel etkinlikler düzenlemesi,
- Yaşlıların toplum yaşamına etkin katılımlarının sağlanması ve toplum içinde karşılaştıkları sorunlara dikkat çekilmesi,
- Yaşlılık konusunda kamuoyunun bilinçlendirilmesi, kamuoyunda duyarlılık oluşturulması,
- Yaşlıların ekonomik güvencelerinin sağlanması amacıyla devletin ilgili kurumlarının işbirliği yapması,
- Yaşlıların, özellikle kadınların bakım hizmetlerindeki rollerinin desteklenmesi,
- Kadınların da iş yaşamında olduğu gerçeği göz ardı edilmeden, aile bireylerinin her birinin yaşlı bakımında sorumlulukların eşit olduğu düşüncesinin yaygınlaşması sağlanması,
- Uzun süre bakım veren kişilere psikolojik ve sosyal destek sağlayacak danışmanlık hizmetlerinin sunulması,
- Evde tek başına yaşayan ya da yaşlı partnerine bakmak zorunda olan yaşlı kadınların evdeki yaşantılarının kolaylaştırılması için yaşlıya hizmet veren disiplinlerin mesleki yaklaşımlarını uygulamalarının sağlanması. |
