Yaşlılık ve Bakım
Gerileme ve kayıpların oluştuğu, insanın kişiliği ve kendini algılayışında değişikliklerin oluştuğu yaşlılık dönemindeki insan; Özgüveni, uyum yeteneği ve üretkenliği azaldığı, uyaranlara yanıtının geciktiği, belleğinin zayıfladığı, bunaltısının arttığı, uyku kalitesinin düştüğü, değer kaybına uğradığı, statüsünün değiştiği, eş - akran kaybının karamsarlığa yol açtığı, ekonomik sorunlarının arttığı, fiziksel ve mental sağlığının daha da bozulacağı endişesi taşıdığı, kendi dünyasına çekildiği, dışlandığını düşünerek mutsuz olduğu için sıklıkla bunalıma girmektedir.
Yaşlı bireyin çok yönlü iyilik halini sürdürebilmesi için alıştığı ortamda sevdikleriyle birlikte toplum içinde yaşlanması önemlidir.
Yaşlanan kişilerden;
Zevk, ilgi ve istek kaybına uğrayan, umudunu ve ümidini yitiren, ilgi-sevgi-paylaşma-beraber olma isteği artan, yönetilmeye karşı direnç gösteren, çevresindekileri sürekli yargılayan, ailesinin kendisine bakmayacağını düşünerek kaygılanan, hayatın sadece kendi çevresinde dönmesini isteyen, kendisiyle bile barışık olmayan, hep yakınan, geliri azalan ancak gideri artan, kendisine bile sevgisiz ve saygısız olanlar için ise yaşlılık dönemi sorun olmaktadır.
Alıştığı mekâna ve çevreye bağımlılık geliştiren yaşlı bireyin aileler küçüldüğü, kadın çalıştığı, akraba-komşu ilişkileri zayıfladığı için aile içinde evde bakılması da giderek daha da zorlaşıyor. Yaşlının ev içinde bakımı; başta ekonomik, mekansal düzenleme ve bakıcı kaynaklı, hastalık durumunda da tıbbi donanım, ekipman ve sarf malzemesi sağlama kaynaklı güçlükler yaşandığından bakım sorun olmaktadır.
Yaşlı Bakımı;
Bebek ve çocuk gibi ilgi, destek ve ihtimam gereksinimi olan yaşlı kişiye bakarken; fiziksel destek veren, kollayan, taşıyan, sağlık kuruluşlarına götüren, beslenme, temizlik ve bakımını sağlayan, fiziksel etkinlik ve egzersizlerini yaptırtan, ilaçlarını veren, alış-verişini ve yemeğini yapan, odasını, evini derleyip toplayan, dinleyip yönlendiren, ortak yaşam kurallarını birlikte oluşturup uygulayan
kişiler(bakıcılar) bedensel, zihinsel ve ruhsal olarak yorulur ve yıpranır.
Kırılmama ve kurumama mücadelesi verilerek geçirilerek yaşlılık döneminde; konuşma, işitme görme güçlüğü olan, idrar ve gaitasını tutamayan, düzensiz uyuyan, kişisel hijyenine uymayan, kısıtlı hareket eden, aşırı alıngan, endişeli, yaygaracı olan, yapabileceği işleri bile çevresindekilerden bekleyen, herkesi ve her şeyi eleştiren, herkesle her konuda zıtlaşıp tartışan, kimseye güvenmeyen, yanında hep birilerini isteyen, aynı soruyu defalarca soran, sürekli ölümü gündeme getiren, genellikle yaşlılığını da reddeden, her türlü değişikliğe tepki veren, tedavisini ve ilaçlarını aksatan, kendine düşen günlük aktiviteleri yapmayan, gereksiz ve tehlike yaratabilecek hareketler yapan, hep çevresindekileri suçlayan, yemesi gerekenleri değil yememesi gerekenleri yiyerek sağlığını bozan, belleğinin zayıfladığını kabul etmeyen kişilerle sorun yaşanmaması olanaksızdır.
Yaşlıya bakmak zordur
Yaşamın bu nihai ve güçlüklerle dolu dönemindeki bireye bakım veren kişiler yaşlı ile ilişkisinde; sakin olmaya, göz göze iletişim kurmaya, sözünü kesmemeye, tek yanıtlı / evet – hayırlı sorular sormaya, gerektiğinde soru/yanıtını tekrarlamaya, yanıt vermesini beklemeye, tane tane ve yüksek sesle konuşmaya, konuşmasını jest - mimiklerle desteklemeye, geçmişten söz ederken, sözü bugüne/geleceğe getirtmemeye, gece uyuyabilmesi için gündüz uzun süreli uyumasını engellemeye, ev içi / dışında hareketli olmasına, diyetini ayarlamaya, evde yalnız kalması gerektiğinde görebileceği yerlere ‘fişi çıkar’ , ‘ilacını al’ gibi notlar bırakmaya, dışarıya yalnız çıkacağında üzerinde kimlik bilgisi + adres + telefon numarası vb.nin yer almasına dikkat etmelidir.
Yaşlıya bakmak yorucu, yıpratıcı, köreltici ve tekrarlayıcı bir iş olduğundan bakım verenlerin; yaşlıların normal bireylere benzemeyeceğini bilmesi, sakin olmayı denemesi, sıkça açık havaya çıkması, kendine ve sevdiklerine zaman ayırması, keyif aldığı şeyleri yapmayı sürdürmesi, vereceği tepkiyi geciktirmesi, rahatlama tekniklerini öğrenerek uygulaması, tüm zamanını yaşlıya ayırmaması
gereklidir.
Bakım verenler / ailesi, yaşlının yaşam kalitesini arttırmaya çabalarken, yaşlının da; kuşaklar arası çatışma yerine dayanışma, yakınlarının yaşamına müdahil olmama, torun, çocuk, gelin/damatlarıyla belli bir mesafeyi koruma, aileyi birleştirici rol üstlenme, gereksinimi olduğunda rahatlıkla yakınlarını arayabilme, gerektiğinde yakınlarının sıkıntısını paylaşabilme, yeni ilişkiler kurabilmek için olanakları değerlendirme, hayata katılmaya istekli olmayı ilke edinmesi gerekir.
Bakım verenler yaşlının yaşam kalitesini arttırmaya çabalarken, yaşlının da; kuşaklar arası çatışma yerine dayanışmayı, yakınlarının yaşamına müdahil olmamayı, Ailesi ve çevresindekilerle belli bir mesafeyi korumayı, aileyi birleştirici rol üstlenmeyi, yakınlarının da sıkıntısı olabileceğini düşünerek, paylaşım yoluna gitmeyi, yeni ilişkiler kurabilmek için olanakları değerlendirmeyi, hayata katılmaya istekli olmayı ilke edinmesi gerekir.
Yaşlıların bakım sorunu evrensel olup, yaşlının -mümkün olduğunca- yaşamını kendi evinde/ailesinin yanında sürdürmesi hedeflenerek; fiziksel, sosyal ve ekonomik olanaklar sağlayan programların ivedilikle yaşama geçirilmesi, evde bakım hizmeti sorumluluğunun aile-devlet-toplum tarafından paylaşılması, bakım hizmetinin devlet güvencesi altına alınması, evde bakımın sosyal güvenlik ve sosyal yardım sisteminde yer alması, bakım hizmeti organizasyonunun sektörler arası işbirliğiyle yapılması sorunun çözümüne önemli katkı sağlayacaktır.
Evsel Bakım: Yaşlının Aile İçinde Bakım Biçimi
Yaşamını evde tek başına, yakınlarıyla ya da bakıcısıyla sürdüren yaşlının bakım kalitesini; kişilik özellikleri, durumunu kabullenme düzeyi, evin fiziki koşulları, ailesinin yaşlıyı ve durumunu kabullenme düzeyi, yaşlı ve ailesinin sosyo-ekonomik durumu ile entelektüel düzeyi, yaşlıya gerektiğinde refakat edilme durumu, yaşlının olumsuz duyguları (terk edilme, ümitsizlik, yalnızlık, sevgisizlik vb.) depresyon durumu, intihar eğilimi, ölüm kaygı düzeyi, stresle baş etme durumu etkilemektedir.
Yaşlının sadece kişisel bakım hizmetleri (banyo yaptırılması, tuvalet ihtiyacını gidermesi ve temizliğine yardım edilmesi, burun-kulak-diş (protez de)-el-yüz-ayak temizliğinin yapılması, tırnak kesilmesi, saç taranması, sakal tıraşı yapılması, istenmeyen tüylerin temizliği, giysilerini değiştirilmesi, odasının temizlik ve düzeninin sağlanması, yatağının temizlenmesi ve düzeltilmesi) bile, en az bir kişi gerektirdiğinden yaşlıyı sürekli izleyip destekleyen, zamanını yöneten, tüm gereksinimlerini ve güvenliğini sağlayan kişi hele bir de ev ve ailenin de tüm sorumluluğunu taşıyorsa bu yükün altında ezilebildiğinden, yaşlı, yaşlıya bakım verenlerin ve ailesinin çok yönlü desteklenmesi önem kazanmaktadır.
Bakım gereksinimi olan yaşlıya “kendi (alıştığı, hakim olduğu, kendini güvende ve özgür hissettiği, anılarının olduğu) evinde yaşamını bağımsız olarak sürdürebilmesi ve yaşam kalitesini arttırmak amacıyla farklı meslek elemanlarından (Doktor, Hemşire, Sosyal Hizmet Uzmanı, Psikolog, Fizyoterapist, Diyetisyen, Bakım Elemanı ve diğer görevliler) oluşan bir ekibin sürekli / süreli olarak, kapsamlı ve organize şekilde koruyucu, önleyici, tedavi edici hizmet (psiko-sosyal , fizyolojik - tıbbi destek, sosyal hizmet) sunulması” olarak tanımlanan “evsel bakım” hizmetleri, sağlık ve sosyal hizmet kuruluşlarında gündüzlü ya da evinde yaşayanlara ev içi-dışında verilir.
Tüm dünyada yaşlılara yönelik en yaygın hizmet türü olan ve dışarıdan profesyonellerle desteklenen evsel bakım hizmetleri genellikle;
Yardım (Bakım Elemanı: Temizlik, yemek yapımı, çamaşır, ütü, alışveriş, fatura takibi, sosyal-psikolojik destek vb)
Takip (Hemşire): Bakım- tırnak kesimi, traş, banyo- beslenme vb.
Sağlık hizmeti: Profesyonel sağlık ve yardımcı sağlık personeli: Tıbbi bakım, hemşirelik, fizyoterapi hizmetleri, hastalandığında izlenmesi.
Süreli bakım (Hemşire/ bakım eleman): Geçici süreyle 24 saatlik bakım
Yemek servisi: Eve günde üç öğün sıcak yemek götürülmesi.
Telefonla yardım: Evden, özel telefon hattı aracılığıyla Tele-Yardım Merkezinden acil durumlarda yardım istenmesi. Aileye ulaşma, eve doktor, ambulans itfaiye, yönlendirilmesi.
Ev bakım-onarım hizmeti: Küçük onarım işleri ve bakım hizmeti vb. şeklinde çeşitlendirilmiştir.
Yaşlının kendi evinde bağımsız yaşam sürdürebilmesi için ev dışından psiko-sosyal, fizyolojik - tıbbi destek, sosyal hizmet ve diğer hizmetleri alması, bakım verenler ile aile üyelerinin profesyonellerce eğitilmesi gerekir. Evde bakım hizmeti; yaşlının yaşam kalitesini ve bakım verenlerin yararlılık payını arttırır.
Kurumsal Bakım: Yaşlının Ailesi Dışında Bakım Biçimi
Dünya genelinde ağır somatik ve psişik sorunları olan yaşlılara rehabilitasyon ve tıbbi refakat olanağı bulunan sağlık kuruluşu özelliği taşıyan bakımevlerinde, sosyal ve psikolojik açıdan yalnızlık ve güvenlik gereksinimi duyduğundan tek başına yaşam sürdüremeyen, sürekli bakıma gereksinim duyan yaşlılara da huzurevlerinde hizmet verilmektedir.
Kurumsal bakım hizmeti alan yaşlı;
Yıllarını geçirdiği, kendini güvende ve özgür hissettiği, alıştığı, hâkim olduğu, anılarıyla yaşadığı evinden, sevdiklerinden uzaklaştığı, çevre denetimini yitirdiği huzurevindeki konumunu kabullenemediğinden uyum sorunları yaşadığı, statü kaybına uğradığını düşündüğü, ailesinin sevgi ve ilgisinden, bedensel temaslarından yoksun kaldığı, öz güveninin azalması dâhil psikolojik sorunlar ve sosyal yoksunluklar yaşadığı, vardiya sistemiyle çalışan görevlilerle düzenli ilişki geliştirmekte zorlandığı, gereksinimleri fark edilmediği, sorunları çözümlenmediği, hizmet aksadığında mutsuz olduğu, yoksulluğu nedeniyle kuruma yerleştirilmeyi kabullenmekte zorlandığı, ailesi, yakınları ya da toplumun istismar/ihmal ettiği yaşlılarla aynı bina içinde bakılmaktan rahatsız olduğu için sorunlar yaşar ve bazı davranış bozuklukları gösterir.
Yatılı kurumsal bakımı tercih eden yaşlı ya da yakınları karar verme sürecinde uygun bir huzurevi ararken; resmi kuruluş onaylı olması, bina fiziksel konumunun amaca uygunluğu, sağlık kurumlarına yakınlığı, yaşlı odası donanımının amaca uygunluğu, personelin nitelik ve niceliği, yaşlılara gösterilen özenin fark edilebilirliği, süresiz tıbbi bakım ve gözetim olanağı, uygun hijyen koşulları, gürültüsüz bir ortam olması, gece nöbetçi sağlık elemanı bulunması, banyo, kapı, pencere ve bahçenin güvenli olması, tefrişte toz, kir tutmayan ve kolay temizlenen mefruşata yer verilmesi, fiziksel destek araçları bulunması, aylık aktivite programları olması, yemek listelerinin diyetisyen tarafından hazırlanması, doktor, ambulans ve hastane bağlantısı olması, tıbbi donanım (oksijen tüpü, aspiratör, havalı yatak vb.) bulunması, bahçe ve uğraşı odaları olması, ıslak zeminlerde ve koridorlarda tutamak bulunmasına dikkat etmelidir.
Yaşlıya yönelik hizmetlerin nitelik, nicelik ve çeşidi arttırılmalı.
Toplam nüfus içindeki 65(+)yaş nüfusun payının ve dolayısıyla ortalama ömür yaşının giderek arttığı ülkemizde 2003 yılında yapılan “Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması(TNSA) bulguları;
Doğurganlık hızının 2.2 ye düştüğü, doğuşta yaşam beklentisinin 2004 yılında 71.1, yaşlı nüfus oranının kentsel alanda %6, kırsalda %9, kadınların (%53.8), erkeklerden fazla, eğitimi bulunmayan ve ilk okulu bitirmeyen kadın oranının %84, erkek oranının %70, lise(+) eğitim almış kadın oranının %2, erkek oranının %4, erkeklerin %86’sı, kadınların %45’inin evli, kadınların %53’ü, erkeklerin % 14’ünün dul olduğu, her 10 yaşlıdan 7’sinin çocukları ile aynı evde / çocukları ile aynı bina-sokak-mahallede oturduğu, yaşlı nüfusun %43’ünün ihtiyaçlarını kendisinin karşıladığı, yaşlı nüfusun %56’sının herhangi bir geliri, kadınların %38’i, erkeklerin %75’inin geliri, yaşlı erkek nüfusun %46’sı, kadınların %6’sının emekli maaşı, dolaylı emekli maaşı alan kadınların oranının %16 olduğu, kadınların %10’unun yaşlılık aylığı aldığı, kadınların % 1’inin çalıştığı değerlendirildiğinde;
Yaşlılık alanı dahil, çalışma, ekonomi, eğitim, konut, sosyal hizmet ve sosyal güvenlik ve diğer bazı alanlarda yeni düzenlemeler yapılması, mevcut hizmetlerin kalitesinin yükseltilmesi, yeni hizmet modelleri geliştirilerek yaşama geçirilmesi gerektiği anlaşılmaktadır.
Ülkemizde yaşlılara verilen hizmetlere özetle ve kısaca baktığımızda;
580 sayılı Kanun Belediyeler, 5393 sayılı Kanun dayanağında Büyükşehir Belediyeleri korunmaya muhtaç yaşlılara sahip çıkarak yatılı yaşlı evleri -aceze evleri/güçsüzler yurdu/ düşkünler evi/ huzurevi ) açıp, işletmekte, ücretsiz poliklinik- ambulans-ulaşım-aşevi hizmeti vermekte, ilaç-gıda-yakacak ve nakdi yardım yapmakta, bazı sosyal etkinlikler düzenlemektedir.
Gönüllü kuruluşlar, azınlıklar ve gerçek kişiler huzurevi açıp, işletmektedirler.
1982’Anayasası’nın 61. maddesi ile korunmaya, bakıma, yardıma ve rehabilitasyona muhtaç yaşlılar için devletin bu alanda gerekli teşkilat ve tesisleri kurması / kurdurması hükmedilmektedir.
Belirli bir süre çalıştıktan sonra emekli aylığı almağa hak kazanmış olanlara yönelik sosyal güvenlik hizmetleri Sosyal Güvenlik Kurumu(SGK)’nca verilmektedir.
SGK(Emekli Sandığı)’na bağlı 2011 kapasiteli üç huzurevinden ve SGK(SSK) ’na bağlı 50 kapasiteli Salihli Huzurevinden Kurumdan aylık alan 60 yaşını doldurmuş kişilerden istekli olup, talebi uygun görülenler yararlanmaktadır.
SGK(Emekli Sandığı)’nca 2022 sayılı Kanun”(1977) dayanağında 65 yaşını doldurmuş kimsesiz, bakıma muhtaç olan ve hiçbir maddi geliri bulunmayan yaşlılara aylık bağlanmaktadır.
4632 sayılı Kanun dayanağında Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sisteminden medeni haklarını kullanabilen, en az 10 yıl pirim ödeyenler yararlanmaktadır.
7397 sayılı Kanun dayanağında Sigorta Murakabe Sistemindeki ek sigorta hakkı edinmek isteyenler ya da herhangi bir sigorta kuruluşuna tabi olmayan kişiler (sağlık, hayat, ferdi kaza ve ölüm teminatı, emeklilik hakkı) yararlanmaktadır.
3294 sayılı “Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Kanunu”(1986) dayanağında fakrü zaruret içindeki muhtaç ve SGK’nda aylık almayan yaşlılara il/ilçe Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarınca gıda, yakacak, barınma, sağlık vb. yardımlar yapılmaktadır.
Ödeme Gücü Olmayan Vatandaşların Tedavi Giderlerinin Devlet Tarafından Karşılanması ve Yeşil Kart Uygulaması Hakkında Yönetmelik dayanağında SGK güvencesi olmayan ve belirlenen miktarda aylık gelir veya aile içi gelir payı olan Türk vatandaşı yaşlılara sağlık yardımı yapılmaktadır.
2828 sayılı Kanun dayanağında SHÇEK Genel Müdürlüğü yaşlılara kurumsal bakım hizmetlerini 3, gündüzlü ve evde bakım hizmetlerini ise bir Yönetmelik dayanağında vermektedir.
Temel ihtiyaçlarını karşılayamayan ve yaşamlarını en düşük düzeyde dahi sürdürmekte güçlük çeken korunmaya, bakıma ve yardıma muhtaç yaşlılara ve ailelerine SHÇEK tarafından ayni-nakdi yardım yapılmaktadır.
Sağlık Bakanlığı Evde Bakım Hizmetleri Sunumu Hakkında Yönetmelik(10.3.2005/25751 RG.) dayanağında özel hukuk tüzel veya gerçek kişilerce açılan Evde Bakım Merkezlerinde, özel sağlık kuruluşları bünyesindeki “Evde Bakım Birimlerinde hizmet verilmektedir.
Yeni bir meslek olan yaşlı bakımı işini yapan elemanlar yetiştirmek üzere SHÇEK-MEB arasındaki koordineli çalışma sonucunda “Yaşlı Bakım Elemanı” eğitimi Bakanlıkça hazırlanan müfredat programı doğrultusunda verilmektedir.
Kamu ve gönüllü kuruluşlarca sertifikalı “Yaşlı Bakım Elemanı Yetiştirme” amaçlı eğitimler verilmektedir.
Üniversitelerde iki yıllık “Yaşlı Hizmetleri Bakım Programı” ve “Evde Bakım Hemşireliği Sertifika Programı” uygulanmaktadır.
Üniversite(İÜ-AÜ-HÜ-GATA vb.) Tıp Fakültelerinde ayaklı ve yataklı hizmet veren Geriatri birimleri bulunmaktadır.
Akdeniz ve Hacettepe Üniversitelerinde Geriatri Araştırma Merkezi hizmet vermektedir.
Üniversitelerin değişik fakülte ve bölümlerinde (örn: Diş Hekimliği, Eczacılık, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon, Beslenme ve Diyetetik, Sosyal Hizmetler, Hemşirelik, Psikoloji, Mimarlık vb.) yaşlılık alanına ilişkin çalışmalar yürütülmekte, çeşitli panel, sempozyum ve kongreler düzenlenmektedir.
Milli Eğitim Halk Eğitim Merkezlerince bazı huzurevlerinde yaşlılara el işi kursları, kitap okuma, sosyal aktiviteler düzenlenmektedir.
Ulaştırma Bakanlığı; isteyen emeklilerin maaşını evlerine teslim etmektedir
Yurt içi yolcu taşımalarında yaşlılara indirimli ya da bedava trenle de sınırsız seyahat olanağı tanınmaktadır
Yaşlılık alanında araştırmalar yapılmakta, yayımlar çıkarılmakta ve toplantılar düzenlenmektedir.
Özel sağlık kuruluşları evde bakım hizmeti vermektedir.
Gönüllü kuruluşlar ve şahıslar huzurevi açmaktadır.
5378 sayılı Özürlüler Ve Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun(07.07.2005 RG.) dayanağında çıkarılan yönetmeliklerle SHÇEK tarafından bakıma muhtaç özürlü(yaşlı) bireylere resmi/özel bakım merkezlerinde/ikâmetgâhlarında bakım hizmeti verilmektedir.
Birleşmiş Milletler Yaşlanma Uluslararası Eylem Planı(2002) dayanağında DPT Müsteşarlığı koordinatörlüğündeki Yaşlanma Ulusal Komitesi’nce hazırlanan ve Yüksek Planlama Kurulu’nca (01/05/2007 tarih ve 2007/17 sayılı karar) kabul edilen “Türkiye de Yaşlıların Durumu ve Yaşlanma Ulusal Eylem Planı”nda yaşlı bakımına ilişkin;
Uzun süreli bakım - gündüzlü bakım - evde bakım, sosyal hizmetler ile diğer toplum hizmetlerinin koordinasyonunun sağlanması ve iyileştirilmesi,
Yaşlıların beden ve ruh sağlığı açısından kendi yaşam alanlarının korunması için evde bakım ve tedavi hizmetlerinin geliştirilmesi, bununla ilgili politikaların oluşturulması ve kurumlar arası işbirliğinin sağlanması,
Yaşlıların yaşadıkları çevreden ayrılmadan gereksinim duydukları hizmetleri karşılama ve ailesinin ilgi göstermediği yaşlılara güvenli bir yaşam sunma görevinin devletin politikasında yer alması ve devletin uzmanlaşmış kadroları bulunan kuruluşlarının (Sağlık,Maliye ve Milli Eğitim Bakanlıkları, Üniversiteler, Belediyeler vb.) bu görevi üstlenmesi,
Hem kendi evine hem de huzurevinde yaşayan yaşlıların yaşamla kucaklaşabilmesi için boş zamanlarını geçirebileceği gündüzlü merkezlerin açılması eylemlerin yer aldığı, anılan karar gereği ‘Uygulama Programı” hazırlama çalışmalarının sürmekte olduğu görülmektedir.
Yaşlıya yönelik kurumsal ve evsel bakım hizmetleri
Yaşlılara yönelik örgütlü sosyal hizmetler yoğunluklu olarak kamu tarafından sunulduğu ülkemizde SHÇEK Genel Müdürlüğü; sosyal yoksunluk ve/veya ekonomik yoksulluğu saptanan yaşlıların yaşam standartlarını koruma ve yükseltme amaçlı hizmetleri planlamak, düzenlemek, izlemek, koordine etmek ve denetlemekle görevlendirilmiş olup, yatılı kurumsal bakım hizmetlerini üç Yönetmelik dayanağında vermektedir.
Kuruma bağlı;
60 yaş üzerindeki yaşlı kişileri huzurlu bir ortamda korumak, bakmak, sosyal ve psikolojik gereksinimlerini karşılamak amacıyla kurulan yatılı sosyal hizmet kuruluşu olan huzurevleri, 60 yaş üzerindeki yaşlı kişilerin yaşamlarını sağlık, huzur ve güven içinde sürdürmesi, kendi kendilerini idare edebilecek şekilde rehabilitasyonunun sağlandığı, tedavisi mümkün olmayanların ise sürekli olarak özel bakım altına alındığı yatılı sosyal hizmet kuruluşu” olan Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezleri bulunmakta ve halen 81 kuruluşta 8029 kapasite ile kurumsal bakım hizmeti verilmektedir.
Kurum ayrıca Gerçek kişiler ve özel hukuk tüzel kişilerince ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca açılan huzurevi ve bakımevi hizmetlerinin de takibini yapmaktadır.
Ülkemizde halen gerçek kişiler ve özel hukuk tüzel kişilerince açılan 12844 kapasiteli 179 (doluluk oranı:%69.8) toplam 4546 kapasiteli 28 Kamu kurum–kuruluşu huzurevi bulunmaktadır.
Kurum, yaşlılara yatılı bakım hizmeti vermenin yanı sıra;
Yaşamını evde yalnız / ailesi ile birlikte sürdüren yaşlılara boş zamanlarını değerlendirmesine yardımcı olmak, yaşam koşullarını iyileştirmek, günlük yaşam etkinliklerine yardımcı olmak, rehberlik ve mesleki danışmanlık yapmak, kendi olanakları ile karşılamakta güçlük çektikleri konularda destek hizmeti vermek, sosyal ilişkilerini ve aktivitelerini artırmak” amacıyla 4 ilde bine yakın yaşlının yararlandığı 5 Yaşlı Hizmet (Dayanışma) Merkezinde,
Ailesi yanında yaşayan alzheimer hastası yaşlıların evde tek başına kalmasından kaynaklanan riskleri ortadan kaldırarak güvenliğini sağlamak, çeşitli etkinliklerle aktif hale getirerek ajitasyonunu azaltabilmek amacıyla Ankara Ümitköy Huzurevi bünyesinde “Alzheimer Hastası Yaşlılar Gündüzlü Bakım Merkezi”nde de hizmet vermektedir.
Temmuz’2008’de yürürlüğe giren “Özel Huzurevleri İle Huzurevi Yaşlı Bakım Merkezleri Yönetmeliği ile “Yaşlı Hizmet Merkezlerinde Sunulacak Gündüzlü Bakım İle Evde Bakım Hizmetleri Hakkında Yönetmelik”le getirilen düzenlemeler yaşlılara özel huzurevleri ya da Yaşlı Hizmet Merkezleri(YHM) bünyesindeki birimlerde verilecek gündüzlü bakım hizmetini içeren düzenlemeler yapılmıştır.
Özel Huzurevlerinde Gündüzlü Bakım Hizmeti
Gerçek kişiler ve özel hukuk tüzel kişileri tarafından açılacak Huzurevi ile YHM’nde 55 yaşını bitirmiş yaşlılığa bağlı demans /Alzheimer hastası, ağır felçli, yatağa bağımlı veya özel bakımı gerektiren diğer hallerde, başkasının desteğine ihtiyaç duyan yaşlılara 24 saat yatılı hizmet verilebilecek, hazırlanacak bakım planında yaşlının bireysel özellikleri ve ihtiyaçları göz önüne alınarak verilecek hizmetin içerik ve sıklığı yer alacak, hizmet sosyal çalışmacı, doktor, psikiyatri fizyoterapist, diyetisyen, sağlık memuru, hemşire ve yaşlı bakım elemanından oluşan bir ekip tarafından sunulacak, kapasite dahilinde geçici süre ile yatılı / gündüzlü yaşlı kabul edilebilecek olan bu merkezlere ödenecek aylık bakım ücreti Valiliklerce saptanacaktır.
YHM’inde Gündüzlü Bakım Hizmeti
SHÇEK bünyesinde açılacak YHM; yaşlılara merkez binasında ya da evinde sosyal-psikolojik destek hizmeti verilebileceği gibi, hasta olanlara da gündüzlü bakım hizmeti verilebilecektir.
YHM’nde evinde yaşam sürdüren yaşlılara boş zamanlarını çeşitli aktivitelerle değerlendirme, sosyal ilişkilerini arttırma ve günlük yaşam aktivitelerini geliştirmeleri desteklenerek yaşam kalitelerinin yükseltilmesine yardımcı olunabileceği gibi, hasta olan yaşlılara da ev ortamının iyileştirilmesi, boş zamanlarının değerlendirilmesi, sosyal, psikolojik ve sağlık ihtiyaçlarının karşılanması, günlük yaşam etkinliklerine destek hizmeti verilebilecektir.
Yönetmelik; evde bakım hizmetinin yaşlı/yakınlarının talebi ve hizmet gereklerine göre gece/gündüz, hafta sonu ve tatil günleri gerektiğinde 24 saat kesintisiz ya da saptanan saatlerde verilebileceği, yaşlı yakınlarını bilgilendirici eğitim programları düzenlenebileceği, yaşlıların özel, resmi ve hukuki sorunlarının çözümünde rehberlik ve danışmanlık yapılmasına ilişkin hükümler de içermektedir.
Bu düzenlemeler hayata geçtiğinde evinde yaşam sürdürmek isteyen yaşlıların yaşam kalitelerini arttıracağı, süreç içerisinde de yaşlılara yönelik hizmet sunumunda kurum bakımı seçeneğini ilk seçenek olmaktan çıkaracağı düşünülmektedir. |
