Aile yaşlı açısından başlıca psikolojik toplumsal nitelikli destek sistemidir. Ortalama yaşam beklentisindeki artış aile yapısını etkilemekte, nüfus hareketinin artması aile üyelerini birbirinden ayrılmış dünyalar içine itmektedir.
Sosyal değişimle ortaya çıkan yeni kalıpları aile ve akrabalık bağlarını zayıflattığı ileri sürülmektedir. Bununla birlikte kişilerde aile bağlarıyla ilgili sevgi ihtiyacı herhangi bir zamandan daha az değildir. Aile bağına, sevgiye günümüzde de ihtiyaç vardır.
Nesiller arası ilişkiler çerçevesi içinde ebeveyn ile çocukları, ebeveyn ile büyük ebeveyn, büyük ebeveyn ile torunları arasındaki ilişkiler yer alırlar. Yaşlı bakımında akrabalık ilişkilerinin ve aile yapısının önemli yeri vardır.
Büyük ebeveynin ebeveyn çocuk ilişkisine müdahalesi, geniş aile yapısının bir sonucudur. Ayrıca büyükanne, büyükbaba rolü ile kayınvalide, kayınpeder rolü arasında çatışma vardır. Bu da kuşaklar arası çatışmaya bağlanabilir.
Büyük ana-babalık yaşlılıkla bir tutulmamalıdır. Yaşlılar ve torun ilişkisi daha geniş kapsamlı olan torunlar ve büyük ana-babalar incelenmesinin bir yönüdür. Orta yaştaki büyük ebeveynlerin yaşlılığı hatırlattıkları için torunları ile ilişki kurmaktan çekindikleri ileri sürülmektedir.
Yaşlılık döneminde ise torunlarla ilişki kurmak büyük ebeveyne doyum sağlamaktadır. Büyük ebeveynlerin torunlarıyla etkileşimlerinde çelişkiler olduğu görülmektedir. Bir yandan torunun varlığında ailenin devamlılığından gurur duymak, öte yandan torunun varlığında yaşlılığı hatırlamak.
Büyük ailede büyük ana-baba rolü ister kadın, ister erkek olsun büyük anne rolüdür. Toplumsal değişim büyük babanın otorite ve sorumluluğu ile ilgili rollerini değiştirmektedir. Büyük baba rolü büyük anne rolü yönünde değişme eğilimindedir.
Çünkü çocuğun mali yönden desteklenmesi ve çocuk üzerinde otorite kurması kural olarak babası tarafından benimsenmektedir. Toplum ebeveynden çocukların bakımını üstlenmesini beklemektedir. Bu sorumluluk iki sebepten büyük ebeveyne geçebilir.
Ya çocukların ebeveyni yoktur ya da vardır, çocuklarına bakacak kapasitede değillerdir. Torunlarının bakımında etkili olan büyük anneler yetişkin evlatlarının çocuklarına baktıklarından onlarda annelik duygusu hâkimdir.
Ayrıca yetişkin evlatlarından kabul görürler; çünkü ya yetişkin çocukları üzerinde kontrolleri vardır ya da kendilerine ihtiyaç duyulmaktadır. Yaşlı kişiler torunları ile ilişki kurmaktan çok şey kazanırlar; yeni düşünceleri öğrenme, duygu alışverişi, kişiliğin zenginleşmesi gibi.
Büyük ebeveynin torunları ile etkileşimlerine ilişkin tutumları gurur duyma, görev duygusu, hoşlanma ve zevk almayı yansıtır. Yaşlıların torunlarıyla etkileşimi toplumsal katılımı içermektedir. Toplumsal katılımda;
- Uzun ve kısa süreli ziyaretler,
- Armağan alış-verişi,
- Mektup, telefon ve diğer iletişim alış-verişi,
- Gençlerin gelişmesini ve başlarından geçen olayları izleme,
- Büyüklerin bilgeliğini paylaşma bulunmaktadır.
Büyük ebeveynler torunları ile ana-babaları arasında arabulucu olabilirler. Bu arada ana-babanın öfkesini yatıştırmaya çalışırken bu kez öfkenin kendilerine yöneltilmesi riskine girebilirler.
Yetişkin evlatları üzerinde otorite kuran büyük ebeveynlerle torunları arasındaki ilişki resmi olabilir. Eğer bu tarz ilişkileri yok ise torunları ile içten, sıcak ilişkiler kurabilirler. |
