(Dekubitüs Ülser)
Basınç yaraları yüzeysel ve derin olarak, doku bütünlüğünün bozulduğu yumuşak doku nekrozudur. Devamlı basınç sonucunda dokuda iskemi nekroz meydana gelir. Histolojik olarak sınıflandırıldığında:
1. Derece Dekubitüs Ülser: Akut inflamatuvar tepki tüm yumuşak doku tabanına yayılmış nemli, yüzeysel, düzensiz bir eritem şeklinde olmasıdır. Oluşum reversibldir. Klinik olarak ağrılı düzensiz kemik çıkıntıları üzerindeki sıcaklığın yanı sıra dokuda ödem vardır.
2. Derece Dekubitüs Ülser: Histolojik olarak dermis altında, subkütan yağ dokusu içine ilerleyen akut ve kronik inflamatuar süreç karışımı bir durumdur. Klinik olarak bölgede sertleşme, renk değişikliği ve ülserasyon vardır.
3. Derece Dekubitüs Ülser: Histolojik olarak derinin kas dokusuna kadar uzanan, aşırı bir yumuşak doku nekrozu vardır. Dermis ve subkütan yağ dokusunda ileri derecede retraksiyon, inflamasyon ve sertleşme görülmektedir.
Klinik olarak subkütan yağ dokusunda akıntılı, pis kokulu, infekte olmuş nekrozlu bir ülserasyon mevcuttur. Ülser kenarlarında koyu ve açık pigmentasyon alanları görülür.
4. Derece Dekubitüs Ülser: Histolojik olarak aşırı bir yumuşak doku nekrozu ve osteomiyolit vardır. Klinik olarak akıntı ve nekroz miktarı çok fazla olmasına karşın üçüncü dereceye benzer. Ülserin tabanı kemik dokusudur.
Basınç Yaraları Süreci
Basınç genellikle vücudun kemik çıkıntılarının olduğu bölgelerdeki deri ve subkütan doku üzerinde görülür.
Hazırlayıcı Etkenler
- Kötü beslenme
- Anemi
- Hipoproteinemi
- Vitamin eksikliği
- Kas atrofisi
- Duyu kaybı
- Ödem
- Sürtünme ve nem
- Hasta yatağının başının 30o 'den fazla yükseltilmiş olmasına bağlı olarak, hastanın aşağıya doğru ve belli alanların daha fazla basınç altında kalması.
Basınç Bölgeleri
Basınç noktaları hastanın yatış pozisyonuna göre değişmektedir. Supine pozisyonunda basınç noktaları oksipital bölge, skapula, dirsekler, sakrum, topuklar ve yatak takımlarının basıncı, sonucu ayak başparmaklarıdır.
Lateral pozisyonda ise, kulaklar, omuz başları, dirsekler, kostaların yan kısımları, trokanterler, dizin, ayağın ve topuğun yan kısımlarıdır.
Prone pozisyonda ise, yanak ve çene, omuz başları, kadında göğüsler, erkekte genital organlar, dizler ve ayak başparmağıdır.
Dekubitüs Ülserde Koruyucu Önlemler
Basınç yaralarının önlenmesi hemşirenin sorumluluğundadır. Önemli olan doku hasarı oluşmadan koruyucu önlemleri almaktır. Bu amaçla hastanın fiziksel ve mental durumu, faaliyetleri ve inkontinansı olup olmadığı göz önüne alınır.
- Düzenli olarak pozisyon değiştirmek (2 veya 4 saatlik aralarla).
- Her pozisyon değişimin de basınç bölgelerini gözlemek.
- Deriyi temiz ve kuru tutmak (sabun ve su ile yıkayarak kurulamak).
- Derinin zedelenmesinden ve sürtünmesinden kaçınmak.
- Sentetik çarşaf ve çamaşır kullanmamak, takımların gergin olmasını sağlamak, ıslandığında ve nemlendiğinde değiştirmek.
- İnkontinanslı hastalarda deriye koruyucu kremler uygulamak.
- Hastanın beslenme durumunu düzenlemek,
- Hastanın ayaklarına destek koyarak, ayak ucuna kaymayı önlemek ve yatağın ayak
ucunu hafifçe yükseltmek.
- Hastaya yatak içinde gerekli olan hareketleri yaptırmak.
- Topuk ve dirsekler için özel koruyucu yastıklar kullanmak.
- Hastalık, hastanın hareket yeteneğini kısıtlıyorsa aşağıdaki yardımcı araçlar kullanılabilir.
- Havalı ve sulu yataklar
- Koyun postu
- Lateks köpük yataklar
- Küçük yastıklar
- Lastik simitler kullanmamak, çıkıntılı ve basınç bölgelerine masaj yapmak.
- Yatağın başucunu 30o den fazla yükseltmemek, koltukta uzun süre oturan hastaları
gözlemek.
- Hemoglobin, kan şekeri ve hematokrit seviyelerini sık sık ölçmek.
Basınç Yaralarının Tedavisi
Koruyucu önlemleri en etkin şekilde sürdürmek, dolaşım ve hücre fonksiyonlarını devam ettirmek ve alt tabakalarda nekrozu önlemektir.
Beslenme ile ilgili tedavi;
- Yüksek kalorili ve proteinli diyet verilmesi,
- Vitamin ve elektrolit içeren solüsyonların IV. olarak verilmesi,
Mekanik metotlar;
- Poliüretan köpükler
- Jel pedler
- Koyun postu
- Poliüretan pansumanlar(opsite)
- Basınç değiştiren yataklar
- İçi sıvı dolu pedler
Fiziksel metotlar;
- Bölge etrafına masaj
- Her 2-4 saatte bir basınç bölgelerine hastayı döndürme ısı lambası uygulama
- Basınç bölgesine ultraraviyole ışını uygulanması, Ultrasonik tedavi
Kimyasal metotlar;
- Bölgesel enzim uygulama (tripsin fibrinoloin kollojen, insulin vs.)
- İkinci bir infeksiyona karşı antibiyotik, çinkolu kremler
- Okside edici ajanlar (H2O2)
- Antiseptikler
Cerrahi metotlar;
- Ölü dokuları eksize etme ve drenaj
- Primer kapatma
- Greft uygulama
- Ampütasyon |
