Yatalak hasta bakımı, hem bir görev hem de yararlı bir hizmettir. Bu görevi üstlenen kişi özverili, sabırlı ve her an yardıma hazır olmalı; hastanın ağrı ve sorunlarını bilerek, anlayışla karşılamalıdır.
Yatalak hasta bakmak oldukça zordur. Birçok kişi hastasına isteyerek, ilgi ve şefkatle bakar, ama bazen hemşire gibi uzman kişilerin yardımı da gerekli olur.
Hastanın da aynı biçimde anlayışlı, uyumlu davranması, kendisine bakan kişiye yardımcı olması gerekir. Karşılıklı anlayış ve yardımlaşma ortamı sağlanmazsa, hasta ile bakıcısının ilişkisi iyi yürümez, hastanın sağlığına kavuşması gecikir.
Hasta ile uğraşanların çeşitli işleri yerine getirmeleri gerekir. Bunların çoğunu dost ve akrabalar üstlenir, daha karmaşık işlemler ve tadaviler içinde bir hemşireden ya da hastabakıcıdan yardım istenebilir.
Hastaya bakma görevini çoğu kez akrabalardan biri üstlenir. Çocuklara genellikle anneleri, yaşlılara da çocukları bakar.
Hasta bakımının genel ilkeleri herkes için aynı olmakla birlikte, hastanın genç ya da yaşlı, felçli ya da özürlü olması değişik yaklaşımlar gerektirebilir. Hasta ile ilgilenenler bu noktayı akıllarından çıkarmamalıdır.
Evde hasta bakımında en önemli noktalardan biri, hastanın odasıdır. Bu onun kendi odası ya da başka odalardan biri olabilir. Oda seçiminde hem hastanın, hem de bakımı üstlenen kişinin rahatı düşünülmelidir.
Aydınlık, havadar ve normal sıcaklıkta tutulabilen her oda, hasta bakımına elverişlidir. Yatağın yanında lamba, su ve meyve suyu şişeleri ile bardakların duracağı bir masa bulunmalıdır. Rahat bir koltuk, hastanın kolayca uzanabileceği radyo ile televizyon ve bazen de bir sürgü gerekli olabilir.
Hasta oldukları zaman korkuya kapılan çocuklar için odada bir de gece lambası bulunmalı ve gerektiğinde birini çağırabilmesi için bir zil sistemi kurulmalıdır.
Hastanın yakınında oyalanacağı şeyler de bulundurulmalıdır. Çocuklar için oyun ve oyuncaklar, büyükler için de kitap, dergi vs. olması doğru olur.
Hastalık uzun sürecekse, hastanın yatağını, ona bakan kişinin yakınına taşımak yerinde olur. Hastaların çoğunun bakımı kendi yatağında yapılabilir; ama çok gerekiyorsa sert şilteli, arkası destekli hastane yatağı da alınabilir.
Hasta idrarını ve dışkısını tutamıyorsa muşamba ya da naylon ile kaplı bir şilte kullanılmalıdır. Uzun zaman yatan hastaların topuk, dirsek, kalça ve kuyruk sokumunda yatmaktan ötürü yaralar görülebilir. Bu yüzden yatış biçimi sistemli bir biçimde değiştirilmelidir.
Özel yatak kullanmak ve hastayı yastıklarla destekleyerek ağırlığını geniş bir yüzeye yaymak da bu açıdan olumlu sonuç verir.
Hastanın günlük programı, gerekli işlemler tamamlandıktan sonra onun rahatça dinlenmesine ve oyalanmasına zaman kalacak biçimde düzenlenmelidir.
Hastalığın şiddetli olduğu başlangıç döneminde, bakım için daha uzun süre gerekebilir. Ama hasta iyileşmeye başlayınca yardım gereksinimini azalır, kendi işlerini kendisi görebilmeye başlar, yatağa bağımlı kalmaktan kurtulur. Bu durumda günlük programda uygun biçimde değiştirilir.
Gün genellikle hastanın ateşinin ölçülmesiyle başlar. Daha sonra temizlenir ve üstü değiştirilir. En iyisi hastanın her gün temizlenmesidir.
Hasta yataktan kaldırılmadan temizlenecekse bu işlem iki kişi tarafından yapılmalıdır. İşleme başlamadan önce odanın yeterince sıcak olup olmadığı denetlenir; sabun, sünger ve havlular hazırlanır.
Bütün örtüler kaldırıldıktan sonra hasta yatağın içinde oturtulur. Geceliği ya da pijaması çıkarılır ve önce yüzü ve boynu yıkanıp kurulanır. Ardından göğsü, sırtı, kolları silinip kurulanır ve pijamasının üstü giydirilir. Sonra da karnı ve bacakları silinir ve pijamasının altı giydirilip, yatak düzeltilir.
Çarşaflar normal olarak günaşırı değiştirilmelidir. Kuşkusuz hasta yatağını kirletiyorsa takımların daha sık değiştirilmesi gerekli olabilir. Yatakları yapılırken hastaların çoğu koltukla oturabilirler. Hiç kalkamayan hastaların yatağı ise hasta kaldırılmadan yapılır.
Hasta bir yana yatırılır. Yatağın boş yanındaki kirli çarşaf katlanıp, temizi serilir. Hasta döndürülerek temiz çarşafın üstüne alınır ve yatağın öteki yanı yapılır.
Kahvaltıdan önce hastaya ilacı verilir. İlaç çocukların ve yaşlıların erişemeyeceği yerlerde saklanmalıdır. Yaşlılar da yalnız kaldıkları zaman özellikle ağrıları varsa, daha çok ilaç almak isteyebilirler.
İlacını alan hastaya kahvaltısı verilir. Hastaların genellikle iştahsız olduğu unutulmamalıdır. Bu yüzden çok zengin kahvaltılar ve yemekler onlara çekici gelmeyebilir. Bazı hastalar da tam tersine yemeğe karşı aşırı ilgi duyarlar.Yemeklerin güzel, besleyici ve sıcak olmasına özen gösterilmelidir.
Çoğu hasta özellikle hastalığın başlarında sabahları uyur. Ama kendini iyi hisseden hastalar ve çocuklar bütün gün hareketsiz kalmayı istemezler. Bu yüzden doktorlar ateşi çok yüksek olmayan çocukların istedikleri zaman yataktan kalkmalarına izin verilmesini önerirler.
Yataktan kalkamayan hastaların oyalanması gerekir. Sözgelimi öğleden sonra ziyaretçilere ayrılabilir. Yaşlı hastalar için sağlıklı görünmek ve yatağın içinde oturabilmek büyük önem taşır. Bu yüzden hastaların doğrulmasına yardım ederek arkaları desteklenmelidir. Doğrultmak için hasta kollarının altından tutulur, dizlerini bükmesi ve ayaklarıyla yatağı olanca gücüyle itmesi söylenerek kaldırılır.
Akşam olduğunda hasta yemeğini yer, ilacını alır veya dinlenir, ya ilgisini çeken bir şey ile oyalanır ya da uyur.
Bazı hastalara ancak deneyimli bir hemşire bakabilir. Hastanede çalışan hemşirelerin bazıları evde de hasta bakımını üstlenirler.
Hemşirelerin görevi çok önemlidir. Yatağı yapmak, hastayı yıkamak, pansuman yapmak, sargıları değiştirmek, ateş ile tansiyonu ölçmek, yaraları kontrol etmek, hastaya her bakımdan yardımcı olup moral vermek onların görevidir. Hemşire hastanın durumunu doktora da ileterek, onun hastayı izlemesini sağlar.
Eve gelen hemşire hastanın yatağı kirletmesini önleyen tamponlar, kolayca hareket etmesini sağlayan özel yatak, kalkmasını sağlayan aletler, bacaklardaki basıncı gideren destekler ve tekerlekli sandalye gibi yardımcı aygıtlara gerek duyabilir.
Hemşire ayrıca evdekilere hastaya nasıl bakacaklarını, hangi konularda fizik tedavi uzmanlarına danışmak gerektiğini öğretir. Evde yapılması gereken değişiklikleri, sözgelimi tekerlekli sandalye için rampaları belirler. Gerektiğinde gece boyunca hastanın başında kalacak gece hemşirelerini bulur.
Kimi hastalar söylenenleri eksiksiz yerine getirir, ama kimisi uyumsuz ve hırçın davranır. Bu durumda, hastalığın kişiyi zayıf düşürdüğü, ümitsizliğe yönelttiği, nekahet devresinin sıkıntı yarattığı hesaba katılarak, hastanın davranışlarına anlayış gösterilmelidir. Çocuklar çoğunlukla huysuzluk eder, yaşlılar ise şaşkın ve anlayışsız olabilirler. |
